Tôi ngồi ở quán trà đá trước tòa nhà Mipec 229 Tây Sơn, cầm cuốn sách “Đường cong chữ J” và ngấu nghiến đọc từng trang sách và thấy thật thấm thía. Đó là một ngày mùa thu đẹp, tháng 10 năm 2020.
Tôi vừa quyết định làm lại mọi thứ sau hơn 1 năm chìm trong trạng thái của một kẻ thất bại, một kẻ không làm được gì, mất niềm tin từng mọi người xung quanh và mất niềm tin vào chính mình.
“Mất niềm tin là mất tất cả” – ai đó đã nói điều này. Tại sao lại như vậy? Vì mất niềm tin, theo bảng nghiên cứu về tần số năng lượng, khi tôi tuyệt vọng, mất niềm tin vào chính bản thân mình, tôi đang ở trạng thái tần số rung động ý thức 50 (dưới 200 là mức tiêu cực). Đó là một mức đáng báo động.
Nhưng thật may mắn, tôi đã gặp những người thầy của mình, họ đã giúp tôi lấy lại niềm tin, bằng việc chỉ cho tôi những điểm mù mà tôi không nhận ra do sự thiếu trải nghiệm và hiểu biết của mình, đó là: thất bại là 1 phần tất yếu của cuộc sống, của việc khởi nghiệp, làm kinh doanh, hay làm bất cứ việc gì. Và tôi học cách chấp nhận điều đó.
Khi đó, tần số năng lượng của tôi chuyển lên mức cao hơn, mức chấp nhận.
Sau này tôi cũng học được rằng, thất bại là cách chúng ta gọi điều gì đó chưa đúng, “Không có gì là thất bại, tất cả chỉ là thử thách” – đó là tên 1 cuốn sách của cố chủ tịch Huyndai.
Một người mentor của tôi nói rằng :”Thất bại thực chất chỉ là tín hiệu báo rằng bạn đang đi sai hướng”.
Và với tất cả những gì tôi biết, tôi đã trải qua, tôi được học, thì không có gì là thất bại trong cuộc đời của mỗi chúng ta.
Chúng ta thất bại trong mối quan hệ tình yêu, hôn nhân chỉ đơn giản là chúng ta chưa biết cách để yêu, chưa biết cách để xây dựng một mối quan hệ giữa người và người đúng cách.
Chúng ta thất bại trong công việc, trong kinh doanh, khởi nghiệp vì chúng ta chưa biết cách kinh doanh. Giống như nấu 1 nồi cơm, chúng ta làm sai bước nào đó, kết qủa sẽ không như ý muốn.
Chúng ta thất bại trong việc đạt mục tiêu, vì có thể chúng ta chưa làm đúng cách, chưa làm đủ nhiều.
Chúng ta thất bại trong sức khỏe (bị bệnh, bị ốm đau) vì chúng ta chưa biết cách sử dụng cơ thể của mình đúng cách.
Và trong cách lĩnh vực khác cũng thế: tình yêu, hôn nhân, sức khỏe, nuôi dạy con, sự nghiệp, tài chính…vv chúng ta chưa đạt được kết quả/thất bại/không thành công… chúng ta có thể đã làm chưa đúng thứ tự, đúng bước, đúng cách ở chỗ nào đó.
Có phần nào đó khuyết thiếu, chưa đúng, dẫn đến thất bại (một tín hiệu báo rằng mình đang sai).
Và bây giờ tôi nhìn thất bại là 1 tín hiệu. Bạn đồng ý với tôi điều này chứ?
Cái TÔI, TỰ CAO của tôi đã vỡ vụn và lúc đó tôi bắt đầu học, học nhanh hơn, học tốt hơn trước đây nhiều lần. Tôi có động lực để học.
Sáng nay một cô gái nhắn tin cho tôi nhắc “hôm trước trong buổi chia sẻ anh có gợi ý những cuốn sách nên đọc khi khởi nghiệp”. Cảm ơn em gái, anh muốn chia sẻ chủ đề này lâu lắm rồi nhưng nhờ em nhắc mà anh có động lực để làm.
Lưu ý: tôi đang là một người trên hành trình khởi nghiệp (5 năm), chưa phải người đã đi qua hết hành trình này, doanh nghiệp của chúng tôi vẫn đang phải vật lộn với những khó khăn, nhưng trên tinh thần, 5 điểm chia sẻ với người 0đ cũng vẫn có giá trị, nên tôi sẽ chia sẻ những gì mình biết, bạn nên nghiên cứu thêm nhiều góc nhìn khác để có cái nhìn khách quan nhé.
Chúng ta cùng bắt đầu nhé!
Bản chất của công việc kinh doanh, khởi nghiệp là gì?
Trước khi gợi ý cho bạn một vài cuốn sách, tôi sẽ nói về bản chất của kinh doanh, khởi nghiệp theo góc nhìn của mình.
Tôi biết có một số kiểu doanh nhân sau:
- Doanh nhân cơ hội: là những người sẽ tập trung vào các cơ hội giúp tạo ra tiền
- Doanh nhân đam mê: là người làm kinh doanh với đam mê của mình
- Doanh nhân sứ mệnh: làm kinh doanh vì một sứ mệnh mà người đó lựa chọn
Không cách nào tốt hơn cách nào, đó đơn giản chỉ là sự lựa chọn phù hợp với nhu cầu, mong muốn và thời điểm của mỗi cá nhân.
Với tôi, người làm kinh doanh, hay doanh nhân (theo nghĩa của từ entrepreneur) là: người đi tìm kiếm và giải quyết vấn đề của thị trường và nhận về thù lao xứng đáng. Nó khác với từ Businessman, theo tôi hiểu đơn thuần là người làm hoạt động kinh doanh theo nghĩa thông thường là trao đổi thương mại.
Vì tôi nghĩ rằng: công việc là một phần của cuộc sống, là thứ mình sẽ gắn bó với nó ít nhất 8h/ngày (thực tế có thể là 10h-12h-14h trong giai đoạn đầu). Và tôi kiếm tiền để tự do về tài chính và thông qua đó đóng góp cho sự phát triển chung của xã hội. Nên khi làm kinh doanh tôi sẽ lựa chọn theo IKIGAI.
Một công việc kinh doanh lý tưởng với tôi đáp ứng đủ 4 yếu tố:
+ Tôi thích nó, càng yêu thích thì tôi càng vui vẻ, và càng vui vẻ thì càng sáng tạo, càng sáng tạo thì càng tạo ra những thứ thú vị, độc đáo
+ Sở trường của tôi có thể phát huy ở đó, làm càng đúng điểm mạnh, tôi sẽ phát huy tối đa tiềm năng của mình
+ Điều đó là thứ xã hội cần, càng nhiều người cần thì ý nghĩa càng lớn
+ Tạo ra cho tôi thu nhập, việc càng khó, càng quan trọng thì giá trị càng cao
Tóm lại, bản chất công việc kinh doanh là gì?
Là tìm kiếm vấn đề của thị trường, giải quyết chúng và nhận về thù lao xứng đáng. Nếu nhìn góc độ này, thì kể cả việc đi làm thuê ở một công ty, bạn cũng là người làm kinh doanh, chúng ta đang trao đổi giá trị.
Hãy tìm cách tăng giá trị của bạn lên, giải quyết vấn đề lớn hơn, bạn sẽ có thù lao xứng đáng – đó là bài học mà tôi đã học được kể từ khi bắt đầu bán một thứ gì đó nghiêm túc vào năm 2012 (khi đi làm marketing full-time ở một công ty chăm sóc sức khỏe)
Và bản chất công việc kinh doanh cũng là mối quan hệ giữa con người với con người, nên ngoài việc học tư duy kinh doanh, marketing, bán hàng – thì việc học cách giao tiếp, làm việc với con người là một việc vô cùng quan trọng.
Những cuốn sách về khởi nghiệp: ngắn, gọn, hay mà tôi đã đọc.
Tôi sẽ chia ra làm 2 giai đoạn:
Giai đoạn 1: là những cuốn sách mà tôi nghĩ rằng nên đọc khi bắt đầu. Giai đoạn này tôi tập trung tìm ra ý tưởng, thử nghiệm ý tưởng đó xem nó có hiệu quả hay không và tập trung vào tạo ra doanh thu (marketing và bán hàng) – giai đoạn này có thể làm với 1-2 người core-founder
Giai đoạn 2: là những cuốn sách nên đọc trong giai đoạn nâng cao, phát triển. Khi đó tôi cần học về cách xây dựng tổ chức, kỹ năng quản lý, khả năng lãnh đạo, học về tài chính, về tâm lý học (để làm việc giữa người với người), học về giao tiếp, học cách tìm người tài và kết nối người tài làm việc cùng nhau – giai đoạn này là giai đoạn mở rộng doanh nghiệp.
Giai đoạn 1: Giai đoạn tìm kiếm ý tưởng, tạo ra doanh thu
Trước tiên, tôi sẽ tập trung vào việc tìm kiếm ý tưởng phù hợp, sau đó tạo ra offer (lời chào hàng) và bán thử. Bên cạnh đó, trang bị cho mình một cái nhìn tổng quan về việc kinh doanh, khởi nghiệp cần những gì.
Bạn có thể tưởng tượng ở đây giống như chúng ta tham gia một cuộc đua, bạn cần biết rằng mình sẽ phải đi đến đâu là tới đích (bức tranh tổng quan con đường), nhưng đừng đặt đó làm mục tiêu, mà bạn chia nhỏ hành trình ra và tập trung vào hoàn thành từng bước một. Và bước đầu tiên là: bán được ý tưởng đó của bạn cho khách hàng (cũng có thể là cho cộng sự, nhà đầu tư: bố/mẹ/bạn bè/vợ/chồng, hoặc nhà đầu tư thiên thần).
Phần 1: Bộ sách của “Vị thần hộ mệnh của các công ty khởi nghiệp ở Mỹ” Mike Michalowicz giúp bạn có cái nhìn tổng quan
Mike là một trong những cái tên để lại dấu ấn sâu sắc trong tâm trí tôi mỗi khi nghĩ tới những cuốn sách về chủ đề khởi nghiệp và phát triển kinh doanh, bởi tính: dễ đọc, ngắn gọn, súc tích, thực chiến mà anh ấy chia sẻ.
Bộ 4 cuốn mà Alphabooks đã xuất bản sẽ giúp bạn có 1 bức tranh rõ ràng về lộ trình phát triển doanh nghiệp từ con số 0, với:
+ Doanh nhân giấy vệ sinh: cuốn này Mike mô tả việc khởi nghiệp từ khốn khó giống như việc bạn đi toilet xong và thấy “hết giấy”, bạn phải động não, sáng tạo và dùng tất cả những gì còn lại để vượt qua được khó khăn thách thức đó. Nghe hơi mùi đúng không? Nhưng sự thật là khởi nghiệp từ khốn khó là như vậy đấy. Một cuốn sách rất hay để bắt đầu.
+ Tiếp đến bạn nên đọc về: kế hoạch bí ngô, cuốn sách này sẽ giúp bạn tìm ra những ý tưởng để phát triển doanh nghiệp của mình trở thành những “quả bí ngô khổng lồ”
+ Profit first sẽ dạy cho bạn về 1 công thức khác biệt với truyền thống là “Lợi nhuận = Doanh thu – chi phí”, với phong cách doanh nhân giấy vệ sinh, Mike sẽ chỉ cho bạn cách có lợi nhuận ngay khi bắt đầu kinh doanh, chứ không phải mòn mỏi làm kinh doanh rồi chờ ngày có tiền (vỗ đuì cái đét – một người đã từng trải qua việc này cho hay).
Công thức như sau: Doanh thu – Lợi nhuận = Chi Phí. Tức là khi có doanh thu, bạn cần trích ngay 1 khoản lợi nhuận ra, rồi còn lại bao nhiêu tiền thì dùng nó để hoạt động công ty (nó vận hành theo định luật Parkinson, tức là dù bạn có 10đ để kinh doanh, hay bạn chỉ có 8đ, thì bạn cũng sẽ tiêu hết số tiền đó và khi chỉ có 8đ, bạn sẽ phải động não để sáng tạo)
+ Clockwork: cuốn này giúp bạn biết cách tìm ra “điều quan trọng nhất” trong doanh nghiệp của bạn để tối ưu, thay vì làm tất cả mọi thứ. Và cũng biết cách đơn giản để hệ thống hóa quy trình (VD: lấy điện thoại quay lại các bước bạn làm => thành quy trình).
Cuốn này mục tiêu của Mike là giúp bạn biết cách thiết kế ra 1 doanh nghiệp tự vận hành, không cần có sự có mặt của bạn.
Phác đồ khởi nghiệp theo đường cong J là cuốn sách mà một chị bạn tặng tôi, nhưng tôi đã không đọc nó trong lúc khởi nghiệp, mà đọc nó sau khi thất bại. Đó là một trải nghiệm thú vị, nó giúp tôi nhận ra một bài học quan trọng :”Điều gì ông không biết, có thể làm ông tổn thương đó bạn thân mến ạ!”
Nên nếu được làm lại, tôi sẽ học trước khi bắt tay thực hành, ít nhất phải có một tấm bản đồ trước nhổ neo bắt đầu hành trình tìm kho báu, như thế sẽ đỡ tốn công sức hơn.
Tôi nhớ mình đọc cuốn Khởi nghiệp du kích vào đầu năm 2021, nó đã truyền cho tôi năng lượng trên hành trình khởi nghiệp không dễ dàng của mình. Một cuốn sách thuần Việt với những ví dụ của người Việt, cũng khá thú vị.
Phần 2: Sách về marketing và bán hàng
Bộ trên đã giúp bạn có một bức tranh tổng quan rồi, và giờ là phần tiếp theo, vô cùng quan trọng, đó là marketing và bán hàng.
Đây là mốc đầu tiên, tôi nghĩ là khó khăn nhất, quan trọng nhất với một công ty khởi nghiệp.
Trong việc kinh doanh thì tiền là máu và oxy nuôi cơ thể.
Marketing và bán hàng là việc bơm oxy và máu cho cơ thể.
Ý tưởng dù có hay, nhưng nếu thiếu thực tế, thì nó cũng không có ý nghĩa gì cả.
Chúng ta cần phải học cách làm marketing và bán ý tưởng đó cho: khách hàng, cộng sự, người thân, bạn bè, nhà đầu tư.
Sai lầm rất lớn của tôi là làm kinh doanh nhưng không biết bán hàng.
Và nếu có một kỹ năng đầu tiên tôi cần học thì đó sẽ là marketing và bán hàng.
Marketing/bán hàng tham gia vào gần như toàn bộ các bước trong qúa trình kinh doanh, khởi nghiệp, bắt đầu từ:
+ Nghiên cứu thị trường: nghiên cứu chính bạn, đối thủ, khách hàng
+ Lựa chọn phân khúc khách hàng tiềm năng
+ Định vị thương hiệu
+ Thiết kế sản phẩm
+ Lựa chọn giá bán
+ Lựa chọn kênh phân phối
+ Truyền thông, quảng bá
+ Thực thi các chiến lược
+ Đo lường và kiểm soát
+ Khảo sát sau bán hàng, chăm sóc mối quan hệ với khách hàng/đối tác
Với tôi marketing và bán hàng là kỹ năng đầu tiên cần phải học và giỏi của người làm khởi nghiệp.
Đây là tam giác 3 việc quan trọng của người làm kinh doanh
Ban đầu tôi sẽ ưu tiên cho việc làm marketing/bán hàng và tạo ra sản phẩm.
Để tạo ra sản phẩm tốt, thì cần phải làm gì?
Phải thấu hiểu thị trường, xem:
+ Thị trường đang gặp vấn đề khó khăn gì, họ mong muốn điều gì
+ Những người khác đã làm gì rồi… họ mạnh gì, yếu gì
+ Mình có điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức gì?
Từ đó tạo ra sản phẩm giải quyết vấn đề của thị trường và tạo ra sự khác biệt (lợi thế để bạn phát triển nhanh chóng)
Một số cuốn sách về marketing và bán hàng bạn có thể đọc
- $100M Leads – Alex Homozi (cuốn này mới xuất bản nhưng nó giải thích rất dễ hiểu về cách làm marketing trong thời điểm hiện tại)
- Kế hoạch Marketing trên một trang giấy – cuốn này khá đơn giản nhưng sẽ cho bạn 1 cái nhìn tổng quan về hệ thống marketing gồm có những phần nào, đây là 1 cuốn của người làm thực chiến.
- Nguyên lý tiếp thị – Philip Kotler (cuốn này là cuốn kinh điển về marketing, nhưng nó sẽ nặng và nhiều trang, thực tế là tôi cũng chưa đọc cuốn này)
- 22 quy luật bất biến trong marketing
- Những đòn tâm lý trong bán hàng – Brian Tracy (cuốn này rất hay), nói thêm về tác giả Brian Tracy, ông ấy là một người làm kinh doanh thực tế và đặc điểm của các cuốn sách mà Brian Tracy viết tính ứng dụng rất cao, tôi đọc gần hết các cuốn sách mà ông ấy xuất bản kể cả những cuốn đã cũ. Và tôi đã học được rất nhiều từ ông ấy.
- Để trở thành người bán hàng xuất sắc – Brian Tracy (cuốn này nói về những gì cần chuẩn bị để là một người bán hàng xuất sắc, cách làm bán hàng offline của Brian Tracy có thể không còn phù hợp với môi trường online, nhưng thực chất việc bán hàng vẫn vậy, chỉ là việc chuyển đổi môi trường và cách thức phù hợp mà thôi)
- Kết thúc bán hàng, đòn quyết định – Brian Tracy
- Bí mật dotcom – Russell Brunson (cuốn này cũng là một cuốn hay về kinh doanh, marketing trên internet)
- Bí mật traffic – Russell Brunson (nếu bạn làm marketing online thì đây là một cuốn hay nói về việc làm thế nào để tăng traffic)
- Karmic Marketing – Joe Vitale (cuốn này nói về marketing nhân quả, ý là khuyên bạn nên cho đi, gieo nhân lành, cũng là một cuốn hay mà tôi thấy phù hợp với tính cách thích cho đi, giúp đỡ của mình nên đang ứng dụng nhiệt tình)
Các cuốn sách về phát triển tư duy, phát triển bản thân
Đối với tôi, tôi nghĩ rằng doanh nghiệp của mình thời điểm ban đầu là một phiên bản của chính con người mình, năng lực của mình đến đâu, tính cách của mình ra sao, thói quen của mình thế nào… thì doanh nghiệp sẽ có xu hướng tương tự như thế.
Vì mình là người tạo ra và điều hành nó.
Nên tôi nghĩ mình cần chú trọng việc phát triển bản thân, phát triển tính cách, phát triển tầm tư duy, tầm nhìn và các kỹ năng cứng, kỹ năng mềm của mình.
Có một người Thầy mà tôi đã theo học lúc khởi nghiệp, Thầy có động viên là “cứ làm đi sai rồi sửa”, tôi thấy cũng đúng, nhưng tôi nghĩ rằng “vừa làm và vừa chịu khó học tập” thì sẽ hoàn thiện hơn là chỉ lao vào làm mà không có sự chuẩn bị.
Cha giàu cha nghèo – tập 1
Think and grow rich – cuốn sách kinh điển
7 thói quen hiệu quả – Stephen Covey (cuốn này là cuốn kinh điển của thói quen làm việc chuyên nghiệp)
21 nguyên tắc tự do tài chính – Brian Tracy
7 nguyên tắc thành công và hanh phúc – Jim John
Các cuốn sách ở giai đoạn phát triển
Bộ sách Quản lý 20 phút của HBR Review
Bộ sách Lãnh đạo trí tuệ cảm xúc của HBR Review
Giao tiếp bất bạo động – Marshall B. Rosenberg (cuốn này dạy tôi cách giao tiếp với mọi người một cách lành manh, nói ra cảm xúc, nhu cầu của bản thân mà không gây xung đột, mâu thuẫn, hay tích tụ chất chứa ở bên trong)
(Tôi biết còn rất nhiều cuốn sách khác hay nữa, nhưng tôi chưa đọc nên chưa thể review, và nếu bạn đã đọc rồi và bạn thấy nó hay thì bạn gợi ý giúp tôi và mọi người nhé)
Cảm ơn bạn rất nhiều vì đã quan tâm!
(Nội dung vẫn đang được cập nhật…)
Trần Việt Anh
Founder Wonderful Vietnam
